Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου 2013

Η Ιστορία του Εκπαιδευτικού Ομίλου (2ο)


Τα κείμενα είναι του Ηρακλή Κακαβάνη και δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ» τεύχ. 35-36 και 37-38 το 2009.
 

Η δράση

Ο Όμιλος ιδρύεται το Μάρτη του 1910 με στόχο τη δημιουργία ενός πρότυπου δημοτικού σχολείου στην Αθήνα. Την ίδια χρονιά η αστική τάξη παίρνει την εξουσία. Τον Οκτώβρη ο Βενιζέλος γίνεται πρωθυπουργός. Το Γενάρη του 1911 αρχίζει η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος και το Μάρτη ψηφίζεται το άρθρο 107 για τη συνταγματική κατοχύρωση της καθαρεύουσας. Μια παραχώρηση του Βενιζέλου για να μη διακινδυνεύσει τα γενικότερα συμφέροντα της αστικής τάξης.
Στο τέλος του 1911 ο Όμιλος πλουτίζεται με ένα γλωσσικό επιτελείο που ταυτίζεται με τη δράση και την ακτινοβολία του Ομίλου: Μανώλης Τριανταφυλλίδης, γλωσσολόγος, Αλέξανδρος Δελμούζος, παιδαγωγός και Δημήτρης Γληνός, παιδαγωγός. Ο Τριανταφυλλίδης αποχώρησε σιωπηρά το 1922. Ο Δελμούζος το 1927 με την πρώτη διάσπαση. Με τη δράση τους γράφουν την προσωπική τους ιστορία αλλά και την ιστορία του Ομίλου.
Αυτό το επιτελείο θέτει ζήτημα συνολικότερης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και αυτό θα μπορούσε να επιτευχτεί όνο αν γινόταν αίτημα και στόχος της πολιτικής ηγεσίας. Αυτό εκφράστηκε και στην αναθεώρηση του Καταστατικού το 1914: «Ζητάει σε αυτό δημοκρατικό άπλωμα της παιδείας σε όλο το λαό, εκσυγχρονισμό όλων των στοιχείων της αγωγής, στροφή στο φυσικό κόσμο, επιστημονικά μέσα αγωγής, μελέτη του Ελληνόπουλου και των όρων της ελληνικής ζωής».
Από το 1912 αρχίζει και μια σύνδεση του κόμματος των φιλελευθέρων με τον ΕΟ. Υπάρχουν εγχειρήματα που έχουν πηγή έμπνευσης τον ΕΟ, όπως το πρόγραμμα των δημοτικών σχολείων (1912) και τα νομοσχέδια Τσιριμώκου.
Η αστική επικράτηση δεν ήταν οριστική και η φιλοπόλεμη τακτική του Βενιζέλου έδωσε την ευκαιρία στους εκπροσώπους των παλιών τζακιών να επιδρούν στις εξελίξεις και να ξαναδιεκδικήσουν την εξουσία. Αυτό καθορίζει και την επιτυχία των όποιων εγχειρημάτων. Το 1913 η κυβέρνηση Βενιζέλου (υπουργός Παιδείας ο Τσιριμώκος) που φιλοδοξούσε να μεταρρυθμίσει το εκπαιδευτικό σύστημα, αναθέτει στο Γληνό τη σύνταξη των εκπαιδευτικών νομοσχεδίων. Αυτά όμως συνάντησαν την αντίδραση όχι μόνο των φεουδαρχικών στοιχείων μα και στελεχών του κόμματός του.
«Ο βενιζελισμός από τα 17 πρώτα στη Θεσσαλονίκη και αργότερα στην Αθήνα καθιερώνει διά νόμου την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση – μπάζοντας τη δημοτική γλώσσα στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Ένας από τους εκπαιδευτικούς ιδρυτές του Ομίλου που παρακολούθησε το Βενιζέλο στη Θεσσαλονίκη ήταν ο κύριος συντελεστής της επιτυχίας (σ.σ. Δ. Γληνός).
Η κατάσταση βαστά ως τα 20, οπότε με την εισβολή των «βαρβάρων όπως την ονόμασαν οι βενιζελικοί και την επικράτηση της βασιλικής αντίδρασης, καταργείται η δημοτική και καίονται τα βιβλία που γράφτηκαν για τα παιδιά στη γλώσσα αυτή[1]. Το 23 ο Πλαστήρας ξαναφέρνει τους διωγμένους δημοτικιστές του Ομίλου στο υπουργείο Παιδείας και υποστηρίζει με όλα τα επαναστατικά μέσα που διέθεται την «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» που κήρυχνε ο Όμιλος. Βέβαια, τη φορά αυτή η «μεταρρύθμιση» κέρδισε οπωσδήποτε σε περιεχόμενο. Δεν ήταν απλή γλωσσική, φιλοδοξούσε να επιτύχει και μια αλλαγή στις μεθόδους διδασκαλίας. Ρίχτηκε κιόλας το σύνθημα: «Σχολείο Εργασίας»…
Έτσι ο Όμιλος πετυχαίνει κάποιο Επαναστατικό διάταγμα με το οποίο δίνεται στο διευθυντή του Μαράσλειου διδασκαλείου στην Αθήνα απόλυτη πληρεξουσιότητα να δημιουργήσει ένα «πρότυπο» διδασκαλείο, μέσα στο οποίο θα δοκιμαζόταν η εφαρμογή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης κυρίως στο περιεχόμενό της, ’’Σχολείο Εργασίας’’. Σ’ ένα χρόνο μέσα ιδρυόταν και η Παιδαγωγική Ακαδημία που θα λειτουργούσε κι αυτή μέσα στο Μαράσλειο.
Έτσι το όνειρο των μεταρρυθμιστών του Ομίλου έπαιρνε σάρκα και οστά. Ο κ. Γληνός διευθυντής της Ακαδημίας και ο κ. Δελμούζος του Μαράσλειου διδασκαλείου. Το Μαράσλειο επρόκειτο, κατά τη γνώμη των ιδίων μα προ πάντων του δεύτερου, να γίνει ο πνευματικός φάρος που θα φωτίσει εκπαιδευτικά το πανελλήνιο. Ευσεβείς πόθοι, ονειροπόλων, χωρίς τη στοιχειώδικη κοινωνιολογική όσφρηση! Υπολόγισαν χωρίς τον ξενοδόχο. Και ξενοδόχος στην περίπτωση ήταν οι αντικειμενικοί όροι όπως διαμορφωνόταν μέσα στην κρίση που περνούσε η αστική τάξη όλου του κόσμου και ειδικά η ελληνική»[2]
Με αφορμή τον τρόπο διδασκαλίας της ιστορίας από τη Ρόζα Ιμβριώτη ξέσπασαν τα «Μαρασλειακά». Στόχος του το γλωσσοεκπαιδευτικό έργο που γινόταν εκεί και στην Παιδαγωγική Ακαδημία. Το ζήτημα πέρασε στις εφημερίδες στο γνωστό μοτίβο περί άθεων, μαλλιαρών και κομμουνιστών που υπονομεύουν τα θεμέλια της πατρίδας, της θρησκείας και της οικογένειας...
Εκτός από αυτή τη δραστηριότητα ο ΕΟ σε όλη τη δράση πραγματοποιούσε εκδόσεις βιβλίων με μελέτες γύρω από τη γλώσσα και την εκπαίδευση, λογοτεχνικά κείμενα κ.ά. Από το 1911 έως το 1924 εξέδιδε το περιοδικό – επίσημο όργανό του «Δελτίο Εκπαιδευτικού Ομίλου».
Η οδός Λέκκα 4 όπου ήταν τα Γραφεία του Ομίλου ήταν το πνευματικό κέντρο απ’ όπου ξεχυνόταν το φως του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. Εκεί οργανώνονταν βδομαδιάτικες συζητήσει διαλέξεις. «Νεαρά φυντάνια κάθε κλάδου, μα κυρίως δασκάλοι, με όνειρα και ερωτηματικά, ζωντανά και ευοίωνα, σπεύδανε στον «Όμιλο» για ν' ακούσουν κάθε Τρίτη τις ομιλίες και τις συζητήσεις των μελών.... να εκθέσουν τις απόψεις τους, ή να διαβάσουν ομιλίες τους... Παρευρέθηκα σε αρκετές ομιλίες και συζητήσεις στα πρώτα Γραφεία της οδού Λέκκα. Εκεί άκουσα τον Σβώλο να μιλάει με θέμα σοσιαλισμός... και θυμούμαι πως μερικοί νεαροί τον διέκοψαν και του έκαναν ερωτήσεις... Άκουσα το εικοσάχρονο τότε παλικάρι, και ούτε, τον Καλαμάρη, ψευδώνυμο Ράντος, να μιλά για τις Ινδίες. Τον επίσης πολύ νέο Γιάννη Ιμβριώτη να μιλάει για τον Φρόυντ. Οι θεωρίες του Φρόυντ μόλις είχαν εισβάλει κυριολεκτικά στην Ελλάδα και αποτελούσαν ένα από τα θέματα των μορφωμένων. Ένα απόγεμα διάβασε και η αδερφή μου, η Γαλάτεια, την τραγωδία του Καζαντζάκη ’’Νικηφόρος Φωκάς’’»[3].

Η διάσπαση
Στη δεκαετία 1920 – 1930 νέα δεδομένα και ανακατατάξεις συμβαίνουν στον παγκόσμιο και ελληνικό χώρο. Έχει λήξει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και έγινε η Οχτωβριανή Επανάσταση που δημιουργεί νέα δεδομένα. Δείχνει το δρόμο της απελευθέρωσης του ανθρώπου. Η αστική τάξη αναδιπλώνεται και εντείνεται η επίθεση στο ευρωπαϊκό προλεταριάτο και στην απαίτησή του για βελτίωση των συνθηκών ζωής, ελευθερίας μόρφωσης κλπ. Και στην Ελλάδα έχουμε νέα δεδομένα. Η Μικρασιατική καταστροφή και η δημιουργία του ΚΚΕ που μπαίνει επικεφαλής των ταξικών αγόνων της εργατικής τάξης.
Μέχρι το 1920 δεν υπάρχει κανένας προβληματισμός για το χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Και ο ίδιος ο Γληνός επιδιώκει να επιβάλλει τη μεταρρύθμιση άνωθεν. Πιστεύει ότι η αστική τάξη με το Βενιζέλο επικεφαλής επιδιώκει την αναγέννηση την οποία θα επιβάλλει στα φεουδαρχικά στοιχεία. Σιγά σιγά τόσο ο Γληνός όσο και η πλειοψηφία των μελών του ΕΟ αντιλαμβάνονται ότι σε μια ταξική κοινωνία η Παιδεία δεν ταξική υπόθεση. Και καταλήγει στη θέση, όπως και κάθε μεταρρύθμιση έτσι και η εκπαιδευτική είναι γίνεται με μέσο την ταξική πάλη.
Έτσι από το 1920 και μετά οι διαφωνίες εντός του Ομίλου όλο και οξύνονται και οδηγούν στη διάσπαση. Αυτό προκύπτει και από αυτοβιογραφικά κείμενα ανθρώπων που συμμετέχουν στον ΕΟ.
«Με τον καιρό, ο Ε.Ο. γινότανε προσιτός και σε ανθρώπους που στην ίδρυσή του δε δρασκελούσαν το κατώφλι του. Ενώ τα μεγάλα ονόματα άρχιζαν σιγά σιγά να διαρρέουν. Ή διαφοροποίηση αυτή καθρέφτιζε τη διαφοροποίηση που άρχιζε να συντελείται μέσα στους ίδιους τους ιδρυτές. Στην Τριανδρία, πού επί πολύ ακόμη παρέμεναν πιστοί και σταθεροί οπαδοί και φανατικοί κήρυκες τής προόδου στην εκπαίδευση, άρχισε να σχηματίζεται ρήγμα. Στην αρχή ανεπαίσθητο. Συζητήσεις που δεν κατέληγαν σε συμφωνία. Η αντίθεση αυτή των απόψεων εκδηλώθηκε κυρίως μεταξύ των Δελμούζου και Γληνού. Έτυχε να είμαι παρούσα δυο τρεις φορές σε τέτοιες τους συζητήσεις. Ό Γληνός τους έλεγε πώς, όπως έδειξαν τα πράγματα, αγώνας για τη γλώσσα και γενικά για μεταρρυθμίσεις δεν μπορεί να εννοηθεί έξω από τον πολιτικό αγώνα. Η λαϊκή γλώσσα, όντας το μέσο διαφωτισμού των λαϊκών μαζών, θα αποτελέσει κατ' ανάγκην ένα από τα βασικά αιτήματα των κομμάτων που ειλικρινά ενδιαφέρονται για την πνευματική αφύπνιση και το ανέβασμα του λαού. Λοιπόν, κάνοντας αγώνα για τη γλώσσα, κάνομε, οφείλομε να κάνουμε, και αγώνα πολιτικό. Οι άλλοι δύο, ο Δελμούζος έντονα, ο Τριανταφυλλίδης σιωπηρά, αρνούνταν να δώσουν στους σκοπούς του ΕΟ πολιτικό περιεχόμενο.
-     Θα μείνουμε πιστοί και θα σεβαστούμε το καταστατικό μας... έλεγε ό Δελμούζος.
-     Αν μας εμποδίζει στην πορεία μας, οφείλομε να το φτιάξουμε καλύτερο, απαντούσε ό Γληνός»[4].
Η αίσθηση για την ανάπτυξη των αριστερών, των επαναστατικών στοιχείων μέσα στον Όμιλο ενοχλεί τα συντηρητικά στοιχεία. Ο Τσιριμώκος διαπιστώνει ότι για την περίοδο από το 1922 και ύστερα «ο Όμιλος είχε πάψει να ασχολείται με τα μεταρρυθμιστικά θέματα και είχε καταλήξει να χρησιμοποιείται ’’είτε σαν τόπος συναντήσεως μερικών δημοδιαδασκάλων, που διαφέντευαν τα υλικά συμφέροντα του κλάδου τους, είτε σαν εντευκτήριο νεαρότερων μελών καταγινόμενων ν’ ανταλλάζουν τις γνώμες τους για το μέλλον της ανθρωπότητος’’. Και, για το 1924, ο Δελμούζος παραπονιέται ότι στις συγκεντρώσεις του Ομίλου ο Γληνός ’’άφηνε μερικούς ν’ αλωνίζουν με ατέλειωτη ανεύθυνη πολιτικολογία’’».
Αυτές οι διαπιστώσεις ωθούν τους ηγέτες της συντηρητικής πτέρυγας να επιδιώξουν την αυτοκάθαρση του Ομίλου. Δεν έπρεπε ο Όμιλος να είναι φυτώριο σοσιαλιστικής ζύμωσης, έπρεπε να ξεκαθαρίσει τη θέση του απέναντί τους και να τους οδηγήσει σε αποχώρηση.
Το χειμώνα 1924 -25 και κατά τη διάρκεια του 1926 ξεκίνησαν προγραμματικές συζητήσεις με πρωτοβουλία των συντηρητικών στη βάση ότι ο ΕΟ δεν είναι πολιτικό σωματείο ούτε σωματείο εκπαιδευτικής πολιτικής και η παιδεία πρέπει να είναι εθνική και θρησκευτική (έτσι θα απέκρουε ο Όμιλος την κατηγορία για αντεθνικότητα). Με επικεφαλής τον Α. Δελμούζο στάθηκαν αμείλικτοι σε αυτές τις συζητήσεις. Η ΔΕ του ΕΟ όχι μόνο δεν κατάφερε να καταλήξει σε σύνθεση απόψεων αλλά έγινε φανερό ότι αυτό είναι αδύνατον. Τα σχέδιο που υπέβαλε ο Γ. Μηλιάδης και εξέφραζε τις ριζοσπαστικές τάσεις απορρίφτηκε από τον Α. Δελμούζο (ο Γληνός το υποστήριξε). Η έκδοση του περιοδικού «Αναγέννηση» το Σεπτέμβρη του 1926 και η ταύτισή του με τις ριζοσπαστικές απόψεις διεύρυνε το χάσμα. Μπρος στην αδυναμία να δώσει λύση, αποφασίστηκε η λύση να δοθεί στη Γενική Συνέλευση του 1927 – βάσει του Καταστατικού η ΓΣ γινόταν κάθε 2 χρόνια.
Την όξυνση των αντιθέσεων εντός του ΕΟ περιγράφει ο «Ριζοσπάστης» σε σειρά άρθρων τον Αύγουστο του 1927[5]: «Ξέχασα όμως να σας πω πως στα τέλη του 1924 οι κλειδοκράτορες του Ομίλου κλείδωσαν τον Όμιλο και έβαλαν τα κλειδιά στη μέση. Από τότε ο Όμιλος ούτε συνεδρίασε, ούτε Δελτίο έβγαλε (…) Κι ο λόγος γιατί κάποιος αφώτιστος άνθρωπος που ζήτησε να φωτιστεί σε μια συνεδρίαση του Ομίλου, έβαλε ένα πολύ εκρηχτικό ρώτημα:
’’Πιστεύει ο όμιλος πως μπορεί με τα μέσα που εργάζεται και μέσα στο αστικό πλαίσιο να επιτύχει μια βαθιά, αληθινή μεταρρύθμιση στην ουσία της Παιδείας;’[6]’. Ήταν ένα απλό ερώτημα που θα γεννιόταν στο κεφάλι κάθε κοινωνιολογικά φωτισμένου μέσα στις δυσκολίες που άρχισε από τότε να αντιμετωπίζει ο Όμιλος. Μα καλύτερα να μη του ερχόταν. Απ’ όλες τις μεριές ακούστηκε η τρομερή λέξη… κομμουνιστής! Εκείνο ήταν σύντροφοι. Καβαλίκεψαν τότε οι κορυφαίοι το βήμα κι άρχισαν να χύνουν τους μύδρους και τις κατάρες ενάντια στο ’’νεοελληνικό κομμουνισμό’’, στο ανεδαφικό αυτό κατασκεύασμα που νομίζει πως αύριο κιόλας θα επικρατήσει και θα εφαρμόσει τα εκπαιδευτικό του πρόγραμμα και έτσι προσδέχεται τον Όμιλο που πάει εξελεχτικά. Και άλλα και άλλα… Καμιά αντιλογία εννοείται δεν επιτράπηκε, ούτε να εξηγήσει το ερώτημά του ο άνθρωπος κατόρθωσε, αν και υποσχέθηκαν πως θα δεχτούν πλατιά συζήτηση πάνω στο ερώτημα που, όπως παραδέχτηκαν, είχε βασική σημασία. Μίλησαν οι ίδιοι δυο τρεις βραδιές κατά σειρά κι αφού τα είπαν και ξεθύμαναν, πήραν του Ομίλου το κλειδί στην τσέπη κι άφηκαν τα μέλη απ’ έξω να βολοδέρνονται με τις απορίες που τους γέννησε κείνο το απλό ερώτημα.
(…) Όχι, ο Όμιλος άνοιξε στις αρχές του 27. Έπρεπε τέλος πάντων να ξεκαθαριστεί η υπόθεση. Έπρεπε να πεταχτούν έξω, να απομακρυνθούν κι απ’ την εκπαίδευση οι κομμουνιστές και οι κομμουνίζοντες εκπαιδευτικοί. Αυτοί ίσα ίσα που μας χάλασαν τα σχέδια και μας τορπόλισαν το ’’’έργο’’. Έπρεπε να ξεκαθαριστεί ο Όμιλος από τα αριστερά, τα επαναστατικά στοιχεία. Γι’ αυτό έπρεπε να γίνει μια γενική συνέλευση και να συζητηθούν το πρόγραμμα και οι κατευθύνσεις που θα έπερνε ο Όμιλος και που έπρεπε να είναι τέτοιος, ώστε να αποκλειστούν οι εμπρηστές. Ο καλύτερος τρόπος για την επιτυχία του σκοπού ήταν να βγει πρόεδρος του Ομίλου ο ’’κομμουνιστοφάγος’’ κ. Δελμούζος».
Η συνέλευση διήρκησε από τις 16 Φλεβάρη έως τις 24 Μάρτη. Έγιναν 9 συνεδριάσεις διάρκειας 3-4 ωρών η κάθε μια – 16, 23, 24, 28 Φλεβάρη και 10, 15, 21, 24 Μάρτη. Δελμούζος και Γληνός μίλησαν από τέσσερις φορές ο καθένας για πολλές ώρες. Έληξε με υιοθέτηση της πρότασης Γληνού και ήττα της συντηρητικής άποψης που εκπροσωπούσε ο Δελμούζος. Τα μέλη της ομάδας Δελμούζου αποχώρησαν και κατήγγειλαν την απόφαση σαν προδοσία και παραποίηση των αρχών που κατηύθυναν τον Όμιλο μέχρι τότε. Αποχώρησαν 52 μέλη, περίπου το ένα δέκατο του συνόλου. Στις 20 Ιούνη δόθηκε στη δημοσιότητα η νέα διακήρυξη του Ομίλου που ήταν εξειδίκευση της πρότασης Γληνού.
«Έτσι σε μια συνεδρίαση των μελών της Διοικητικής Επιτροπής οι κορυφαίοι συνεννοήθηκαν να περάσουν τον Όμιλο από χέρι σε χέρι. Δηλαδή, ο ως την ώρα πρόεδρος και γενικός Δερβέναγας κ. Γληνός, θα παραχωρούσε το τιμάριο στον κ. Δελμούζο για τα περαιτέρω. Ο Γληνός ένας άνθρωπος με δυνατή όσφρηση και με ακονισμένο κοινωνιολογικό μάτι, ήταν ο μόνος, έξον βέβαια από τους ολιγοστούς μαρξιστές, που κατάλαβε τη νέα διαμόρφωση των αντικειμενικών όρων. Αυτός κατάλαβε καλά τον αντικειμενικό ρόλο του σταματήματος και θέλησε με έναν εύσχημο τρόπο, παραδίνοντας τον Όμιλο στον αφελή οραματιστή, το Δελμούζο, να γλιτώσει απ’ την ευθύνη μιας διάλυσης του Ομίλου στα χέρια του, που βαρούσε κι όλες τις θέσεις του. Ο ίδιος δεν είχε αποφασίσει ακόμα να παίξει στα φανερά το ρόλο του αριστερού ηγέτη.
(…) Έτσι ο Γληνός πιεσμένος απ’ την αριστερή πλειονοψηφία και βλέποντας πως ο Όμιλος είναι ενδεχόμενο να περάσει στα χέρια των αριστερών, οπότε θα υπήρχε ο φόβος να μείνει έξω απ’ τον νυμφώνα, αναγκάστηκε να βγει αντίπαλος του Δελμούζου και να του ρίξει το γάντι σε μια συνεδρίαση των μελών πια του Ομίλου. Σε συνεννόηση με τη μαρξιστική παράταξη και τα αριστερίζοντα στοιχεία εξέθεσε (καθαρά;) τις απόψεις του, που χειροκροτήθηκαν ειλικρινά και από τους πιο αδιάλλαχτους. Κανένα όριο προς τα αριστερά. Αν πειστούμε πως η κομμουνιστική ταχτική είναι ορθή, τίποτε δε θα μας κρατήσει να βγούμε αγωνιστές κάτω απ’ τη σημαία του.
Αυτό συμπέρανε ο Γληνός. Βέβαια, ο Γληνός όταν προκλήθηκε να διατυπώσει γραφτά τις γενικές προγραμματικές αρχές της παράταξης που αντιπροσώπευε, από ανάγκη πια να συγκρατήσει μια ανομοιογενή αντιπολίτευση ενάντια στον αντιδραστικό κίνδυνο του Δελμούζου, παρουσίασε ένα μίνιμουμ διεκδικήσεων και απόψεων, δουλεμένων πάνω σε ένα φόντο μικροαστικό ρεφορμιστικό, και να καταφύγει σε κενή φρασεολογία, που θα ικανοποιούσε τα διάφορα γούστα των στοιχείων που τον υποστήριζαν ενάντια στον εκπαιδευτικό φασισμό του Δελμούζου και των οπαδών του. Θα ‘πρεπε ίσως να πω, σύντροφοι, αρχύτερα πως τα στοιχεία που υποστήριζαν το Γληνό ενάντια στις αντίθετες απόψεις, ήταν στοιχεία ανομοιογενή. Πιάστε απ’ τους αριστερούς διαφωτιστικούς αστούς, τους πούρους δημοκράτες, τις φεμινίστριες, τους από προσωπική συμπάθεια και εχτίμηση προς το Γληνό αριστερίζοντες, τους σοσιαλδημοκράτες ως τους επαναστάτες μαρξιστές. Παράξενο μέτωπο και συμμαχία αρλεκίνικη θα μου πείτε, μα σχηματίστηκε από την ανάγκη να χτυπηθεί ο κίνδυνος της εκπαιδευτικής αντίδρασης.
Έτσι οι γραφτές δηλώσεις που υπέβαλε τελικά προς ψήφιση ο Γληνός ήταν ένας γνήσιος κραθρέφτης των ποικίλων τάσεων που παρουσίασε η παράταξή του. Ήταν ένα είδος μπαχτσές να πούμε που είχε απ’ όλα τα μυριστικά μέσα. Ούτε το ζωτικό λουλούδι της πάλης των τάξεων δεν έλειπε.
(…) Έτσι νίκησε η αριστερή παράταξη στον Όμιλο μέσα. Έτσι βγήκε ένα ’’αριστερό’’ Συμβούλιο, με τα ποιο ανομοιογενή αριστερά και αριστερίζοντα στοιχεία. Και αποτέλεσμα της σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου, ήταν η ’’Διακήρυξη’’ που μας έδωκε κιόλας την αφορμή να τα πω όλα αυτά. Τώρα έχουμε το μίτο που θα μας οδηγήσει στο λαβύρινθο των αντιφάσεων της ’’επαναστατικής διακήρυξης του Εκπαιδευτικού Ομίλου’’…
(…) Τέσσερα ήταν τα επίμαχα σημεία γύρω στα οποία δόθηκε η μάχη από τις δύο παρατάξεις στον Όμιλο μέσα. Πρώτο: κατά πόσο η παιδεία είναι είναι όργανο στα χέρια της άρχουσας τάξης. Δηλαδή η Παιδεία είναι ταξική ή υπερταξική. Δεύτερο: Πάνω στο ζήτημα της εθνικής αγωγής, τρίτο της διδασκαλίας των θρησκευτικών και τέταρτο στη θέση του δασκάλου μέσα στην κοινωνία και στην Παιδεία».
Επί αυτών των θεμάτων κατατέθηκαν τέσσερις προτάσεις: Γληνού, Δελμούζου, Σβώλου, Βλιζιώτη. Οι προτάσεις του Αλ. Σβώλου που προσπάθησε να βρει τη χρυσή τομή για να αποτρέψει τη διάσπαση. Και οι προτάσεις του Θ. Βλιζιώτη, εξέφραζε την άποψη των μαρξιστών, που δεν υποβλήθηκαν με σκοπό να ψηφιστούν, αλλά για την καταγραφή της άποψης. Ο Αλ. Σβώλος δεν κατάφερε να συγκροτήσει ψηφοδέλτιο και αναγκαστικά οι προτάσεις του αποσύρθηκαν.
Ο Δελμούζος πρέσβευε τα εξής: η Παιδεία είναι υπερταξική και ανεξάρτητη από τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες, άρα και απολίτικη. Η αγωγή πρέπει να είναι εθνική, πάνω από τα συμφέροντα μιας τάξης υπάρχει το εθνικό σύνολο. Δεν μπορούμε να αναθρέψουμε σωστούς ανθρώπους χωρίς τη διδασκαλία των θρησκευτικών. Και, τέλος, ο δάσκαλος πρέπει να είναι πιστός στο έργο του και δεν πρέπει να ασπάζεται αντιλήψεις που βγαίνουν έξω από τον προορισμό του.
(Συνεχίζεται)



[1] Π.χ. Το αναγνωστικό «Τα ψηλά βουνά» του Ζαχ. Παπαντωνίου που και σήμερα αποτελεί μεγάλη κληρονομιά
[2] Σειρά άρθρων στο «Ριζοσπάστης» με τίτλο «Απ’ αφορμή μιας διακήρυξης του Εκπαιδευτικού Ομίλου», από τις 24/8/1927 – 31/8/1927

[3] Ελλη Αλεξίου «Βασιλική Δρυς – το χρονικό της εκπαίδευσης», εκδόσεις «Καστανιώτη», 1980
[4] Ελλη Αλεξίου «Βασιλική Δρυς – το χρονικό της εκπαίδευσης», εκδόσεις «Καστανιώτη», 1980
[5] Τα άρθρα φέρουν υπογραφή Π.Κ.
[6] Από ό,τι προκύπτει από ρεπορτάζ του περιοδικού «Εργασία» αυτό το ζήτημα τέθηκε στις αρχές του 1925 από την Ρ. Ιμβριώτη και τον Ιορδανίδη.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου